Izgradnja Ferhadije je i srpski nacionalni interes
Prošle sedmice je obznanjeno da zasanjana izgradnja Ferhadije u Banjoj Luci postaje stvarnost. Muftija banjalučki Edhem Čamdžić je bezrezervno najavio da radovi startaju narednog mjeseca. I muftija, i svi drugi radosnici, oslonili su se na čvrstu izjavu američkog ambasadora u BiH, Tomasa Milera: “Prošlo je vrijeme razgovora i treba početi izgradnju Ferhadije”. Zvaničnici srpskog entiteta, odavno poučeni Poplašenovim zglajznućem, svezali su jezikolvere, što makar površinski liči na mirenje s neminovnošću. U dubljanu zvanične srpske svijesti i dalje egzistira uvjerenje da je izgradnja Ferhadije, (bes)časno porušene 6. maja 1993, atak na interese srpskog naroda. Zapravo je obratno. Izgradnja Ferhadije bi trebalo da se više tiče srpskog nego bošnjačkog naroda! Ledina na kojoj je preko 400 godina živjela jedna od najljepših džamija u Evropi do daljnjeg svjedoči o nacistofilijskom naslijeđu srpskog naroda; i svjedočiće sve dok vascijeli srpski svijet, poput Nijemaca, ne institucionalizira uspomenu na vlastiti ponor. Dokle god izgradnja Ferhadija u Bošnjaka bude natopljena inatom, kao “priroritet svih priroriteta”, što reče muftija Čamdžić, i dokle god za Srbe bude “guranje prstiju u oči srpskom narodu”, kako reče Đorđe Umičević, smijenjeni gradonačelnik Banja Luke – bićemo daleko od suštinske vrijednosti izgradnje Ferhat-pašine džamije. Valja imati u vidu da se bošnjačko istrajavanje na izgradnji Ferhadije može braniti ljudskim pravima i civilizacijskim nazorima, dok se srpsko opiranje vlastitoj katarzi – ne može razumjeti zdravom pameću.
Trenutno u Republici Srpskoj ne postoji politička ličnost koja je na slučaju Ferhadije uknjižila poen za budućnost. Kad bi se neko time pozabavio dala bi se složiti podebela knjiga o sudjelovanju srpskih zvaničnika u BiH u javnom ili administrativnom sprečavanju obnove Ferhadije. Najviše katarzične domete dosegao je tadašnji gradonačelnik Banja Luke Stjepan Radić, koji tvrdi da je “odmah sutradan sazvao konferenciju za štampu i rekao da se radi o vandalizmu”, ali istovremeno poručuje da je “nemoguće napraviti novu Ferhadiju, baš kao što je glupo reći da će neko napraviti novi stari most u Mostaru”. Blizak njemu je i ministar vjera u Vladi RS Jovo Turanjanin koji smatra da treba “obnoviti svaku bogomolju koja je uništena, pa samim tim i Ferhadiju”, pogotovo što je “mogućnost pobune zbog obnove ove džamije mnogo manja u odnosu na prošlu godinu”. Bivši predsjednik gradske vlade Nebojša Radmanović je, nakon pozitivne odluke Doma za ljudska prava, uputio upozorenje u kome kaže da nisu uvažene “ni političke, ni kulturne, ni urbanističke potrebe Banja Luke”. Ispada da je rušenje Ferhadije bilo opravdano, jer su se time popravile kulturne i urbanističke prilike. Bivši gradonačelnik Umičević je o svojoj širokogrudosti svojedobno obavijestio Visokog predstavnika, rekavši da “neće predstavljati nikakav problem da IVZ dobije prikladnu lokaciju da na njoj podigne džamiju”, ali da je pitanje izgradnje Ferhadije – “politizovanje vjerskih osjećanja”. Biće da je rušenje muslimanskih bogomolja imalo značenje depolitizacije vjerskih osjećanja?!
Vrhunac budalaštine je nalaz Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskih spomenika koji je utvrdio, ni više ni manje nego – “da postoje indicije da se ispod temelja Ferhadije nalaze ostaci starije kultne građevine”. Eto, da nije srušena Ferhadija nikada civilizacija ne bi saznala za otkriće “starije kultne građevine”. Čudni neki arheolozi. Vizionari! Biće da su namirisali da ispod Ferhadije ima još stariji spomenik pa su za dobrobit čovječanstva minirali bogomolju izgrađenu 1579. godine. Po ovoj šizofrenoj logici obnavljanje Ferhadije bi bilo – kulturocid.
Administrativni ping-pong s predmetom Ferhadije razvlačen je od gradskog Sekretarijata za prostorno uređenje, koji izdaje dozvolu za gradnju, pa do Ministarstva urbanizma, koji je nadležan za spomenike. Javni poziv premijera Dodika na rušenje Ferhadije, ukoliko njena izgradnja počne bez odobrenja, bez premca je u antologiji srpske osionosti.
Ferhadija će biti izgrađena kao plod opravdanog insistiranja Islamske zajednice, koja time pečati pravo Bošnjaka da žive na zajedničkoj zemlji i u svojoj vjeri; kao plod insistiranja međunarodne zajednice da barem u formalnom vidu ova država liči na svoj Ustav; kao plod srpskog povinovanja protektoratskom ambijentu, a ne iz shvaćanja da je izgradnja Ferhadije srpski nacionalni interes.
Političare u srpskom entitetu, kao ni one koji ih biraju, niko ne treba goniti da mijenjaju svoje duše. Oni imaju pravo vjerovati da je Banja Luka ljepša bez Ferhadije. Golema je Božija kazna živjeti u takvom uvjerenju.
“Oslobođenje”, kolumna Diwanhana, 08. VIII 2000.